Elma Blom: ‘Kinderen zijn geen taalsponzen’

Op TaalStaal 2024 vertelt prof.dr. Elma Blom over haar onderzoek op het snijvlak van meertaligheid en taalontwikkelingsstoornissen. Op de website lichten we al een tipje van de sluier op. Naast haar onderzoek in verschillende grootschalige projecten (CoDEmBi, CALM, Multi-STEM) geeft ze onderwijs aan studenten pedagogische wetenschappen, heeft ze meegewerkt aan podcasts, verzorgde blogs en is hoofdredacteur van het internationale tijdschrift Journal of Child Language.

Toen ze benoemd was op de leerstoel Taalontwikkeling en Meertaligheid in Gezin en Onderwijs sprak Elma haar oratie ‘Wat iedereen moet weten over de taalontwikkeling bij kinderen’ uit. Ze ontkrachtte daarin bestaande mythes over taalontwikkeling. “Veel mensen denken dat kinderen volautomatische taalsponzen zijn. Dat is niet waar. Ook wordt vaak gedacht dat meertaligheid een probleem is voor kinderen. Ook dat is niet juist.”

Iedereen is belangrijk voor de taalontwikkeling van kinderen
Dat kinderen geen taalsponzen zijn, blijkt ook uit het feit dat de taalontwikkeling van kinderen samenhangt met hoe vaak kinderen iets horen in hun taalomgeving. “Hoe vaker kinderen iets horen, hoe beter ze het leren. Doordat taalaanbod taalleren bepaalt, leren sommige kinderen bepaalde woorden en taalregels sneller dan andere kinderen.” Blom wijst erop dat hierin een rol is weggelegd voor iedereen die met jonge kinderen te maken heeft: “Ouders, de oppas, pedagogische medewerkers en leerkrachten moeten ervan doordrongen zijn dat zij medeverantwoordelijk zijn voor de taalontwikkeling van kinderen.

Wat is de belangrijkste ontwikkeling die je ziet sinds je je leerstoel aanvaardde?
Ik zie een groeiend bewustzijn dat meertaligheid in onze samenleving een feit is. De laatste jaren krijgen mijn collega’s en ik steeds meer vragen van pedagogisch medewerkers, leerkrachten en beleidsadviseurs maar ook van ouders, psychiaters en mensen in de geboortezorg, naast logopedisten. De reactie op dit besef is verschillend: ik zie handelingsverlegenheid en zorgen, maar ook veel inspirerende ideeën en kansen.  Soms denk ik ook een andere ontwikkeling te zien, namelijk dat we stukje bij beetje het of-of denken en de schotjes tussen talen achter ons laten: het leren van de ene taal gaat niet ten koste van de andere taal en bij het leren van de ene taal kunnen kinderen profiteren van hun andere taal. Maar misschien is dit ‘wishful thinking’. Over die schotjes ga ik op TaalStaal trouwens meer vertellen …

Kun je iets zeggen over je onderzoek in het kader van je leerstoel?
Mijn streven is om me blijvend in te zetten voor onderzoek gericht op gelijke kansen voor alle kinderen vanuit een taalperspectief: alle talen van meertalige kinderen doen ertoe. Dan denk ik aan kinderen die opbloeien als ze via hun andere taal de kans krijgen om te laten zien wat ze weten, kunnen en wie ze zijn. De boodschap lijkt eenvoudig maar de praktijk is weerbarstig want hét meertalige kind bestaat niet. Er is enorme variatie binnen de groep van meertalige kinderen, de variatie in eentalige taalontwikkeling maar dan in het kwadraat.

Wat hoop je te bereiken met je onderzoek?
In mijn oratie benoemde ik destijds dat de omgeving van een kind medeverantwoordelijk is voor de taalontwikkeling, maar als wetenschapper heb ikzelf natuurlijk ook een verantwoordelijkheid. Door direct samen te werken met praktijkpartners, hoop ik dat kennis en inzichten zich verspreiden, in twee richtingen. In het Multi-STEM project dragen we ons steentje bij door regelmatig blogs te schrijven en die via LinkedIn de wereld in te sturen. Een voorbeeld is deze mooie bespiegeling van Mirona Moraru, die als postdoc in het project werkt. Ze geeft meteen een tip geeft hoe je als leerkracht met een kleine twist je leerlingen inclusiever kan benaderen. Of zoals kortgeleden ons opiniestuk ‘Waarom provincies meertaligheid meer ruimte moeten geven’ in de Trouw. Daarin ga ik samen met mijn collega’s Evelyn Bosma en Leonie Cornips in op vooroordelen over streektalen. Het leuke is dat je dan ook meteen reacties krijgt, waarvan een deel laat zien dat er voor ons nog veel werk aan de winkel is!